Bệnh võng mạc (ROP) ở trẻ sinh non: Nguyên nhân, dấu hiệu

---

Bệnh ROP ở trẻ sinh non là gì?

ROP là tên quốc tế, viết tắt của bệnh võng mạc, đây là một sự rối loạn ở mắt do mạch máu võng mạc có sự phát triển bất thường. Bệnh lý này thường phổ biến nhất ở trẻ sinh non trước 31 tuần tuổi hoặc trẻ sơ sinh có cân nặng nhẹ dưới 1,25kg. Bệnh lý này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây mù loà vĩnh viễn ở trẻ nhỏ. Bệnh võng mạc có thể xuất hiện ở một hoặc cả hai mắt của trẻ.

Đối tượng nguy cơ

Trẻ càng sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân sẽ là những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh võng mạc càng cao. Vì vậy, cần đặc biệt theo dõi bệnh lý rối loạn tại mắt này ở những trẻ:

• Trẻ sinh non dưới 31 tuần tuổi.
• Trẻ sơ sinh có cân nặng nhẹ dưới 1,5 kg.
• Trẻ sơ sinh có cân nặng lúc sinh trong khoảng từ 1,5 – 2kg, trong những trường hợp đa thai.
• Trẻ có cân nặng nhẹ lúc sinh dưới 2kg và kèm theo 1 số bệnh lý ngay khi vừa sinh ra như: Bị ngạt khí khi sinh, trẻ phải thở oxy kéo dài.

Nếu con nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao ở trên bố mẹ nên chỉ định khám rop cho con.

Dấu hiệu nhận biết

Bệnh võng mạc với những diễn biến bất thường của mạch máu võng mạc sẽ không thể quan sát và phát hiện được bằng mắt thường mà cần được chẩn đoán bằng các dụng cụ chuyên dụng để soi đáy mắt. Ở giai đoạn nặng, quan sát mắt trẻ sinh non sẽ thấy một số dấu hiệu bất thường sau:

• Chuyển động bất thường ở mắt.
• Mắt bị lác.
• Đồng tử có màu trắng

Trẻ cần đi khám khi nào?

Bố mẹ nên cho trẻ sinh non đi khám mắt lần đầu tiên sau sinh khoảng 3 – 4 tuần. Nên khám ngay khi bé còn nằm điều trị trong khoa sơ sinh hay cả khi đã xuất hiện về nhà. Cần duy trì khám mắt định kỳ cho con 2 tuần một lần cho đến khi bé được 40 42 tuần hoặc cho tới khi các mạch máu võng mạc phát triển đầy đủ.

Với trẻ khi phát hiện bệnh võng mạc ở giai đoạn nặng có thể cần phải khám lại sau 1 tuần hoặc có thể sau 2 – 3 ngày, có cả những trường hợp sau khám lần đầu cần phải điều trị ngay.

Tại sao trẻ sinh non bị bệnh võng mạc?

Võng mạc vốn là lớp trong cùng phía sau của mắt bắt đầu hình thành, phát triển vào tuần thứ 16 của thai kỳ. Đầu tiên, các mạch máu sẽ dần cấu thành, phát triển ở phía cạnh của võng mạc nhằm cung cấp các dưỡng chất và oxy cho mắt. Ở các tuần thai kỳ tiếp theo, hệ thống mạch máu này sẽ phát triển dần ra phía trước, phủ kín toàn bộ bề mặt của võng mạc. Và quá trình hoàn thiện sẽ kết thúc ở tuần thứ 35 của thai kỳ.

Và ở những trẻ sinh non trước 31 tuần tuổi, quá trình phát triển của những mạch máu ở võng mạc sẽ bị gián đoạn. Các mạch máu lúc này vẫn chưa tiếp cận được hết với các cạnh của võng mạc. Sau khi con được sinh ra, nếu các mạch máu này vẫn tiếp tục phát triển bình thường thì trẻ sẽ không bị bệnh. Còn nếu các mạch máu này phát triển bất thường thì đó chính là bệnh võng mạc ở trẻ.

6 giai đoạn của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non

Mỗi trẻ sơ sinh lại có nguy cơ mắc bệnh võng mạc ở những mức độ khác nhau. Và ở từng mức độ sẽ có những triệu chứng cùng biểu hiện riêng biệt. Rop ở trẻ sinh non thường có 6 giai đoạn như sau:

Giai đoạn 1

Giai đoạn này, các mạch máu ở võng mạc chỉ có sự phát triển bất thường nhẹ. Lúc này sẽ có một ranh giới mỏng ngăn cách giữa khu vực các mạch máu đã hình thành với khu vực các mạch máu chưa phát triển. Nếu trẻ bị bệnh ở giai đoạn 1 này,những mạch máu võng mạc vẫn có thể phát triển bình thường nhưng bố mẹ cần cho con đi khám mắt định kỳ để theo dõi tiến triển, tình trạng của bệnh.

Giai đoạn 2

Với giai đoạn này, các mạch máu ở võng mạc có sự phát triển bất thường ở mức độ trung bình. Ranh giới phân chia giữa 2 khu vực có và không có mạch máu rộng hơn và dày lên thành một các gờ. Ở giai đoạn 2, mắt trẻ vẫn có thể phát triển trở lại bình thường, bệnh vẫn có thể tự hết nhưng cũng có những trường hợp bệnh võng mạc sẽ tiến triển sang giai đoạn nặng thêm.

Giai đoạn 3

Ở giai đoạn này, các mạch máu võng mạc phát triển với sự bất thường nặng. Các mạch máu mới sẽ phát triển dọc theo gờ, lan dần vào khối chất lỏng vốn có cấu tạo trong suốt ở phần phía sau của mắt có tên là thủy tinh thể. Các mạch máu này có thể bị xuất huyết và hình thành lên các sẹo ở mắt.

Giai đoạn 4

Kèm theo sự phát triển bất thường nặng của các mạch máu võng mạc, ở giai đoạn 4 này, một phần võng mạc sẽ bị bong ra, Những mạch máu phát triển bất thường cùng với mô sẹo sẽ co kéo võng mạc làm một phần võng mạc khu trú bị bong ra. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, vùng hoàng điểm của mắt bé, nơi chịu trách nhiệm cho thị lực ở trung tâm vẫn chưa bị ảnh hưởng.

Giai đoạn 5

Cũng như giai đoạn 4, ở giai đoạn này, võng mạc vẫn đang chịu thương tổn ở mức độ bị bong khu trú. Tuy nhiên, sự phát triển bất thường ở võng mạc lúc này làm cho vùng chu biên và cả hoàng điểm bị ảnh hưởng khiến thị lực suy giảm ở một mức độ nhất định.

Giai đoạn 6

Đây là giai đoạn nặng nhất của bệnh võng mạc ở trẻ sinh non. Lúc này, sự phát triển bất thường của các mạch máu võng mạc sẽ khiến cho toàn bộ võng mạc bị bong, thị lực của trẻ bị suy giảm trầm trọng.

Mức độ nguy hiểm của bệnh Rop ở trẻ sinh non

Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non này thường không xuất hiện luôn khi trẻ mới ra đời. Nếu quá trình phát triển của các mạch máu võng mạc diễn ra bình thường, trẻ sẽ không bị bệnh. Còn nếu sau một thời gian các mạch máu phát triển bất thường, không cung cấp đủ oxy cùng các dưỡng chất cần thiết cho võng mạc, trẻ sẽ mắc bệnh.

Bệnh ROP ở trẻ sinh non thường được chia làm 2 loại là bệnh nhẹ có thể tự khỏi và bệnh nặng cần phải can thiệp điều trị. Vì vậy mức độ nguy hiểm của bệnh còn căn cứ vào tình trạng con gặp phải. Đa phần các trường hợp mắc bệnh võng mạc ở trẻ sinh non đều ở thể nhẹ, tuy nhiên bố mẹ cần đưa con đi khám mắt định kỳ, theo dõi tình trạng thường xuyên để hạn chế tối đa biến chứng ảnh hưởng đến thị lực của con.

Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non nếu thuộc thể nặng, không được phát hiện và điều trị sớm có thể khiến trẻ bị mất thị giác lúc nhỏ, hậu quả cuối cùng có thể là gây mù loà vĩnh viễn. Rop hiện tại được nhận định là một trong những nguyên nhân gây mù loà hàng đầu ở trẻ. Vì vậy, bố mẹ cần cho trẻ điều trị càng sớm càng tốt. Theo thống kê có khoảng 1100 – 1500 trẻ sơ sinh bị bệnh võng mạc cần điều trị hàng năm.

Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non được điều trị như nào?

Bệnh võng mạc ở trẻ sinh non giai đoạn nhẹ thường không có dấu hiệu, khó nhận biết nên quan sát bằng mắt thường không thể thấy được. Chính vì vậy, những đối tượng nguy cơ cao, trẻ sinh non, trẻ sơ sinh nhẹ cân, cha mẹ cần khám mắt cho bé sau sinh khoảng 4 tuần để tầm soát các bệnh ở mắt và có phương pháp điều trị kịp thời, bảo vệ thị lực cho con.

Với bệnh võng mạc ở trẻ sinh non, tuỳ giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương án điều trị khác nhau. Cụ thể:

Laser hoặc phẫu động lạnh

Đây là 2 phương pháp điều trị bệnh võng mạc ở trẻ sinh non được công nhận là hiệu quả nhất. Điều trị bằng laser hoặc lạnh đông laser trị liệu để phá huỷ ngoại vi võng mạc, nơi các mạch máu phát triển không bình thường đều là 2 phương pháp phẫu thuật xâm lấn vào mắt. Từ đó phá huỷ các khu vực ngoại vi của võng mạc, làm chậm lại hoặc đảo ngược quá trình phát triển bất thường của các mạch máu võng mạc.

Với phương pháp phẫu đông lạnh, bác sĩ sẽ sử dụng một công cụ làm đóng băng các điểm trên bề mặt của mắt ở vùng ngoại vi của võng mạc.

Tuy nhiên, hạn chế của cả 2 phương pháp này là sẽ tiêu diệt cả một số vùng thị lực bên cạnh. Mục đích cuối cùng là để cứu lấy phần quan trọng nhất- thị lực trung tâm sắc nét mà chúng ta cần sử dụng để tập trung nhìn cho các hoạt động thiết yếu của cuộc sống như: Đọc sách, lái xe, khâu vá…

Laser hay phẫu đông lạnh đều chỉ được chỉ định điều trị trên trẻ sơ sinh bị bệnh võng mạc ở giai đoạn tiến triển, bác sĩ không biết các tác dụng phụ lâu dài của cả 2 phương pháp xâm lấn ở mắt này.

Khoá củng mạc

Phương pháp này được chỉ định điều trị ở giai đoạn nặng. Khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ tiến hành đặt một miếng silicon ở quanh mắt trẻ và gắn chặt nó lại để giữ cho dịch thuỷ tinh không làm bong các mô sẹo và để võng mạc bằng phẳng lại ở thành sau của mắt.

Với phương pháp khoá củng mạc, trẻ sơ sinh cần được thay bỏ miếng silicon sau nhiều tháng hay nhiều năm vì mắt vẫn tiếp tục phát triển, nếu không sẽ gây ra biến chứng tật cận thị ở trẻ. Những trẻ sơ sinh bị bệnh võng mạc ở giai đoạn 4 hoặc 5 sẽ được chỉ định điều trị bằng phương pháp này.

Phẫu thuật dịch kính võng mạc

Với phương pháp này, bác sĩ sẽ tiến hành loại bỏ thuỷ dịch ở trong mắt trẻ sinh non, đồng thời thay thế bằng dung dịch muối đẳng trương. Sau khi thuỷ dịch được loại bỏ, bác sĩ sẽ tiến hành lột hoặc cắt bỏ sẹo ở bên trên võng mạc giúp võng mạc giãn ra và nằm sát ở thành sau mắt. Thủ thuật này chỉ được áp dụng ở giai đoạn 6, khi bệnh tiến triển nặng nhất.

Lưu ý khi tiến hành khám bệnh võng mạc ở trẻ

Khi tiến hành khám bệnh võng mạc cho trẻ sinh non, phát hiện bệnh ngay trong lần đầu thăm khám, bạn cần ghi nhớ một số điều sau đây để giúp quá trình hồi phục thị lực của con được tốt nhất:

Nếu bệnh võng mạc của trẻ được phát hiện ở giai đoạn nhẹ, bác sĩ hẹn lịch tái khám ở lần tiếp theo để đánh giá lại sự tiến triển của bệnh đã dừng lại chưa hay còn tiếp tục. Vì vậy bố mẹ cần đưa con đi thăm khám đúng theo lịch hẹn của bác sĩ, tuyệt đối không được bỏ qua. Bác sĩ có thể căn cứ vào tình hình sức khoẻ của con hiện tại để đánh giá tổng quan bệnh lý ở mắt.

Sau khi tái khám mà bác sĩ chẩn đoán tình trạng mắt của con đã ổn định thì bạn có thể an tâm hơn. Khi lớn lên, bé có thể gặp phải một số tật khúc xạ ở mắt như: Cận thị, loạn thị, lé… Những trường hợp này sẽ được bác sĩ điều chỉnh khi trẻ được 1 – 2 tuổi nên bạn có thể an tâm.

Với những trẻ bị bệnh võng mạc không đồng đều, 1 bên bị nặng hơn có thể chỉ cần tiến hành phẫu thuật ở bên này. Bên bị nhẹ có thể có thể sử dụng các thiết bị chuyên dụng ở mắt mà không cần phải phẫu thuật.

Còn đối với những trường hợp bé bị bệnh võng mạc ở cả 2 bên mắt giai đoạn tiến triển, bạn cần phải theo dõi sát sao, cho bé đi thăm khám mắt định kỳ, thường xuyên theo lịch hẹn của bác sĩ. Tuỳ từng mức độ, giai đoạn bệnh để bác sĩ chỉ định áp dụng điều trị nội khoa hoặc phải phẫu thuật để cứu thị lực cho bé.

Tóm lại, trên đây là những thông tin chi tiết về bệnh võng mạc ở trẻ sinh non. Đây là nhóm đối tượng vốn có nguy cơ mắc phải nhiều bệnh lý do chưa có đủ thời gian để phát triển toàn diện ở mắt và cả các bộ phận khác trên cơ thể. Cần đưa trẻ đi khám mắt khi được 1 tháng tuổi để tầm soát các bệnh lý ở mắt như Rop. Hãy chia sẻ bài viết rộng rãi với mọi người để cùng có thêm nhiều thông tin hữu ích bạn nhé!