Võng mạc đái tháo đường: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị

---

Võng mạc đái tháo đường là bệnh gì?

Võng mạc đái tháo đường là bệnh lý thương tổn ở võng mạc mắt do biến chứng của bệnh tiểu đường gây ra. Tình trạng tăng đường huyết mãn tính kéo dài gây phá hủy các mao mạch bên trên võng mạc, làm rò rỉ các mao mạch và tắc nghẽn mao mạch, gây suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí là mù lòa vĩnh viễn.

Các giai đoạn phát triển của bệnh võng mạc đái tháo đường

Võng mạc đái tháo đường thường diễn biến phức tạp, có thể phân thành nhiều giai đoạn khác nhau từ nhẹ đến nặng, thường có 4 giai đoạn chính được nhận định như sau:

1. Giai đoạn sớm của võng mạc tiểu đường

Giai đoạn nền của bệnh lý võng mạc tiểu đường, gây ra các thương tổn như: Phình mao mạch võng mạc, xuất huyết nhẹ hay tình trạng ứ đọng các chất tiết ra nơi võng mạc gây phù võng mạc. Ở giai đoạn sớm này, bệnh diễn tiến chưa xâm phạm tới vùng hoàng điểm nên chưa gây ảnh hưởng đến thị lực trung tâm.

Vì vậy mà phần lớn bệnh nhân không thể tự phát hiện bệnh lý ở giai đoạn này. Một số ít trường hợp có thể cảm nhận được một số bất thường ở thị giác như thấy các điểm đen lờ mờ trước mắt, cảm nhận màu sắc có sự thay đổi… Võng mạc đái tháo đường giai đoạn này chỉ được phát hiện thông qua việc soi đáy mắt.

2. Bệnh ở hoàng điểm do đái tháo đường

Đái tháo đường gây ra bệnh lý hoàng điểm là nguyên nhân phổ biến nhất làm suy giảm thị lực ở bệnh nhân, nhất là với thể bệnh không phụ thuộc vào insulin, phổ biến ở bệnh nhân 50 đến 70 tuổi. Khi hoàng điểm là nơi tập trung thị lực cao nhất của mắt bị phù, tạo thành nang, thường đi kèm với các thương tổn thiếu máu nuôi dưỡng cục bộ. Phù hoàng điểm thường biểu hiện với các xuất tiết cứng quanh hoàng điểm.

Ở giai đoạn này, mắt kém thị lực được biểu hiện rõ ràng, tình trạng ngày càng diễn tiến phức tạp, bệnh nhân cần được khám mắt và điều trị bằng laser giúp hoàng điểm hồi phục sớm.

3. Giai đoạn tiền tăng sinh

Ở giai đoạn tiền tăng sinh, thương tổn ở võng mạc gây ra các bất thường cung cấp máu cho võng mạc dẫn tới các tổn thương thiếu máu cục bộ, xuất huyết hay xuất tiết đi kèm với phù võng mạc. Người bệnh có thể chưa nhận thấy thị lực suy giảm nếu những thương tổn này chưa lan đến vùng hoàng điểm.

Trong giai đoạn này, những thương tổn ở mắt đã khá nặng nề nhưng bệnh nhân vẫn chưa nhận biết rõ ràng do thị lực chưa bị ảnh hưởng nhiều nên thường không đi thăm khám mắt để có biện pháp khắc phục kịp thời.

Các thương tổn thường gặp ở giai đoạn này gồm: Vi phình mạch, xuất huyết võng mạc đi kèm xuất tiết, thường phát hiện thông qua chụp đáy mắt huỳnh quang. Bệnh nhân sẽ được chỉ định laser quang đông các vùng đang chịu thương tổn giúp hạn chế biến chứng.

4. Giai đoạn tăng sinh

Tăng sinh là giai đoạn nặng của bệnh võng mạc tiểu đường. Sự tăng sinh các tân mạch bất thường gây ra tình trạng xuất huyết tái diễn liên tục, tổ chức hóa và co kéo ở dịch kính võng mạc. Từ đó dẫn đến những thương tổn nặng nề ở võng mạc, rách, bong võng mạc. Hậu quả sau cùng là mù lòa vĩnh viễn.

Biến chứng khác của võng mạc tiểu đường ở giai đoạn tăng sinh là gây ra bệnh lý glocom ở thể tân mạch khiến người bệnh đau nhức kéo dài, gây khó khăn trong quá trình điều trị.

Bệnh nhân võng mạc tiểu đường ở giai đoạn tăng sinh cần được cấp cứu, laser quang đông toàn bộ vùng võng mạc. Diễn biến bệnh thời kỳ này rất nhanh và nặng nề, nhất là khi bệnh đái tháo đường không được kiểm soát, khắc phục triệt để.

Võng mạc đái tháo đường có nguy hiểm không?

Võng mạc đái tháo đường là bệnh lý nguy hiểm có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề ở mắt, hậu quả sau cùng sẽ gây mù lòa vĩnh viễn. Nếu bệnh được phát hiện ở giai đoạn sớm và có những biện pháp can thiệp tích cực, kịp thời sẽ thuyên giảm đáng kể.

Tuy nhiên, bệnh lại không có những biểu hiện rõ ràng ở thời kỳ đầu, thị lực của người bệnh thường không bị ảnh hưởng nên việc phát hiện để có biện pháp can thiệp kịp thời thường bị bỏ qua. Bệnh nhân thường chỉ phát hiện võng mạc đái tháo đường ở giai đoạn tiền tăng sinh hay tăng sinh, lúc này mắt đã chịu thương tổn nặng nề, mọi biện pháp can thiệp chỉ giúp giữ lại phần thị lực chưa mất.

Điều trị võng mạc đái tháo đường ở giai đoạn muộn thường khó khăn, người bệnh dễ đối diện với nguy cơ biến chứng bệnh lý nguy hiểm khác ở mắt và hậu quả sau cùng là mù lòa vĩnh viễn.

Dấu hiệu nhận biết bệnh võng mạc đái tháo đường

Giai đoạn sớm hoặc giai đoạn chưa tăng sinh của bệnh võng mạc đái tháo đường thường không có biểu hiện rõ rệt, bệnh nhân thường không tự cảm nhận được các bất thường ở mắt. Bệnh lý lúc này chỉ có thể phát hiện được thông qua việc khám đáy mắt bởi các bác sĩ chuyên khoa mắt với một số phương tiện kỹ thuật chuyên dụng giúp phát hiện những thương tổn ở đáy mắt như:

• Xuất huyết dưới đáy mắt.
• Vi phình mạch máu.
• Thiếu máu cục bộ ở võng mạc…

Khi võng mạc đái tháo đường tiến triển sang giai đoạn nặng, tăng sinh, người bệnh sẽ thấy một số biểu hiện rõ rệt như:

• Suy giảm thị lực.
• Đau nhức mắt.
• Mất thị lực.
• Tầm nhìn bị khuyết, thấy hình ảnh trước mắt tối bất thường.

Nguyên nhân gây bệnh võng mạc đái tháo đường

Bệnh đái tháo đường là nguyên nhân chính gây ra tình trạng võng mạc đái tháo đường. Đái tháo đường tiến triển gây ra các thương tổn ở mạch máu của toàn bộ các cơ quan trong cơ thể, biểu hiện rõ nhất ở trên các vi mạch máu. Tại mắt, đái tháo đường gây ra thương tổn ở các mao mạch võng mạc, tăng tính thẩm thấu thành mạch, thoát huyết tương vào võng mạc, từ đó gây ra tình trạng phù nề.

Các mao mạch bị phá hủy lúc này sẽ gây tắc, dẫn đến thiếu máu võng mạc. Cơ thể lúc này sẽ phản ứng lại bằng cách tiết ra các yếu tố khác nhau nhằm kích thích sự phát triển của các mạch máu mới giúp nuôi dưỡng các vùng võng mạc mắt này.

Tuy vậy, những mạch máu mới này thường rất mỏng manh và dễ vỡ, để lại các biến chứng nặng nề cho mắt như: Xuất huyết dịch kính, xơ hóa từ đó gây ra tình trạng co kéo, bong võng mạc mắt.

Võng mạc ở mắt của chúng ta có chức năng cảm thụ ánh sáng và hoàng điểm là trung tâm của võng mạc có thể cho thị lực tinh tế nhất. Đái tháo đường có thể khiến cho võng mạc chịu tổn thương nặng, biến chứng gây ảnh hưởng nghiệm trọng đến chức năng thị giác.

Cách chẩn đoán bệnh võng mạc đái tháo đường

Bệnh võng mạc đái tháo đường cần được chẩn đoán bởi bác sĩ nhãn khoa có chuyên môn cao. Theo đó, người bệnh sẽ được nhỏ thuốc giãn đồng tử để soi đáy mắt nhằm phát hiện ra những tổn thương nơi võng mạc trước khi bệnh lý này làm suy giảm thị lực của người bệnh. Đây là cách duy nhất giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm.

Ngoài ra, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác như: Chụp mạch huỳnh quang, chụp OCT giúp quan sát rõ hơn, tiện theo dõi. Quy trình thăm khám thường được tiến hành theo các bước như sau:

• Bước 1: Đo thị lực của người bệnh.
• Bước 2: Bác sĩ tiến hành khám tổng quát ở mắt như: Đo nhãn áp, khám phần mí mắt, soi góc tiền phòng, kết giác mạc, kiểm tra mống mắt, thể thủy tinh… giúp đánh giá tổng quát chức năng của mắt.
• Bước 3: Bệnh nhân được tra thuốc giãn đồng tử để kiểm tra đáy mắt, soi dịch kính, võng mạc.
• Bước 4: Bác sĩ chụp hình màu đáy mắt nhằm nhận định các thương tổn trong giai đoạn sớm.
• Bước 5: Nếu phát hiện các thương tổn nơi đáy mắt, bác sĩ sẽ chỉ định chụp mạch máu huỳnh quang, chụp OCT nhằm phát hiện các thương tổn vi phình mạch, xuất tiết, xuất huyết, thiếu máu hay tân mạch một cách chính xác nhất. Các phương pháp chụp hình hiện đại này giúp chuyên gia đánh giá tổng quát tình trạng phù hoàng điểm, tổn thương nơi võng mạc trung tâm, theo dõi diễn tiến của bệnh.

Võng mạc đái tháo đường có chữa được không?

Hiện có ba phương pháp chính thường được bác sĩ chỉ định trị bệnh lý võng mạc đái tháo đường theo từng giai đoạn bệnh là:

• Laser quang đông võng mạc: Đây là phương pháp cơ bản thường được chỉ định xuyên suốt với bệnh lý võng mạc đái tháo đường. Laser nhắm mục đích diệt các vùng võng mạc bất thường và các tân mạch, khắc phục tình trạng phù hoàng điểm, võng mạc. Thiết bị laser quang đông võng mạc tiên tiến nhất hiện nay là Laser chùm  Pascal với nhiều ưu điểm vượt trội, khắc phục được nhược điểm của các loại laser truyền thống.
• Tiêm nội nhãn: Phương pháp này nhằm ức chế sự tăng sinh mạch máu hoặc chống phù hoàng điểm, thường được xem xét và chỉ định sử dụng cho từng trường hợp bệnh cụ thể. Tiêm nội nhãn có thể được chỉ định trước, trong hoặc sau liệu trình điều trị bằng laser. Bệnh nhân sẽ được tiêm thuốc chống tân mạch cùng các thuốc nhóm Corticoid chống phù hoàng điểm.
• Phẫu thuật cắt dịch kính và bong võng mạc: Phương pháp này thường được chỉ định để khắc phục các biến chứng muộn ở giai đoạn cuối của bệnh lý. Bác sĩ phẫu thuật sẽ cắt sạch máu cũng như tổ chức hóa bên trong buồng dịch kính,khắc phục tình trạng bong võng mạc. Phương pháp phẫu thuật ở giai đoạn cuối này thường không mang lại những kết quả tốt cho chức năng thị giác của người bệnh, nguy cơ mù lòa cao.

Cách phòng ngừa bệnh võng mạc đái tháo đường

Bệnh nhân đái tháo đường có thể trì hoãn diễn tiến của bệnh cũng như kéo dài thời gian không mắc bệnh võng mạc đái tháo đường bằng cách:

• Kiểm soát tốt lượng đường trong máu, huyết áp và cholesterol, duy trì giữ các chỉ số này ở mức ổn định, nằm trong ngưỡng an toàn được bác sĩ đặt ra.
• Cần loại bỏ các nguy cơ, yếu tố gây ảnh hưởng đến võng mạc mắt như: Thuốc lá, chất kích thích, thừa cân béo phì…
• Khám mắt định kỳ, thường xuyên từ 3 đến 6 tháng/lần để tầm soát sớm các bệnh lý ở mắt để có biện pháp can thiệp kịp thời, gìn giữ thị lực tốt.

Tóm lại, trên đây là toàn bộ kiến thức tổng hợp về bệnh võng mạc đái tháo đường. Hy vọng sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin hữu ích. Nếu thấy bài viết ý nghĩa hãy ấn vào nút like để tiếp thêm động lực giúp chuyên trang ra thêm nhiều bài viết hữu ích nữa nhé!