Bệnh mắt lác là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, hướng điều trị

Tìm hiểu về bệnh mắt lác

Mắt lác (mắt lé) là bệnh mà hai mắt không di chuyển theo hướng giống nhau khi cùng nhìn vào một sự vật, hay nói cách khác là không thể cùng nhìn thẳng về phía trước, quan sát một bên mắt sẽ thấy lệch hơn so với bên mắt còn lại.

Thông thường, mắt chúng ta sẽ có sáu cơ vận nhãn giữ nhiệm vụ điều chỉnh các hoạt động của nhãn cầu. Mỗi cơ giúp nhãn cầu di chuyển linh hoạt vào trong, ra ngoài, lên trên, xuống dưới, xoay vào trong hay xoay ra ngoài.

• Người bình thường: Hai mắt cùng nhìn vào một điểm, tất cả các cơ tại mỗi bên mắt sẽ có sự phối hợp nhịp nhàng và hoạt động đồng thời, từ đó nhãn cầu sẽ tổng hợp hình ảnh thu được ở hai mắt thành một ảnh duy nhất có ba chiều, giúp thị giác đạt mức tinh tế.
• Người bị lác mắt: Hai mắt mất đi sự ân bằng giữa các cơ vận nhãn do nhóm cơ phối hợp không nhịp nhàng khiến tầm nhìn của hai mắt theo các hướng khác nhau. Một hoặc cả hai mắt của người bị lác lúc này sẽ nhìn theo hướng lệch vào trong hoặc lệch ra bên ngoài.

---

Khi hai mắt lệch nhau sẽ có hai hình ảnh khác nhau được thu nhận và chuyển đến não bộ. Ở trẻ em, não bộ có sự chọn lọc, loại bỏ hình ảnh không rõ ràng ở mắt bị lệch, chỉ ghi nhận hình ảnh ở mắt khỏe. Lâu dần trẻ sẽ mất đi thị giác tinh tế, biến chứng sang nhược thị là một trong các bệnh về mắt gây nguy hiểm. Còn ở người lớn bị lác, não bộ sẽ thu về cả hai hình ảnh, không thể loại bỏ hình ảnh kém hơn gây ra tầm nhìn đôi.

Đối tượng thường gặp

Mắt lác có thể gặp phải ở mọi đối tượng và xảy ra ở bất cứ giai đoạn nào trong cuộc sống, tuy nhiên phổ biến nhiều hơn là đối tượng trẻ em. Phần lớn trẻ bị lác mắt do bẩm sinh, di truyền. Trẻ bị đẻ non, thiếu tháng, nhẹ cân, gặp phải các hội chứng di truyền… đều có nguy cơ cao bị lác mắt.

Mức độ nguy hiểm của mắt lác

Lác mắt không chỉ gây ra những ảnh hưởng đến mỹ, chất lượng cuộc sống mà còn có thể đe dọa đến thị lực, thậm chí gây mất thị lực vĩnh viễn. Lác mắt nếu không được phát hiện và có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ gây suy giảm thị lực, biến chứng sang nhược thị, sau cùng sẽ gây mù lòa vĩnh viễn. Cụ thể:

• Lác mắt lâu ngày khiến thị lực bị suy giảm, càng lác lâu ngày càng khiến thị lực bị giảm sút nghiêm trọng, biến chứng sang nhược thị là một trong các bệnh về mắt ở trẻ em nguy hiểm, gây suy giảm thị lực mà không thể cải thiện được bằng dùng kính hay chỉnh kính.
• Mắt lác gây thương tổn thị giác của hai bên mắt, suy giảm khả năng nhìn nổi, nhìn chiều sâu. Hai mắt của người bị lác sẽ không thể phối hợp nhịp nhàng để cảm nhận một hình ảnh, sự vật đầy đủ, tinh tế.
• Lác mắt gây ảnh hưởng đến tâm sinh lý của người bệnh, khiến họ cảm thấy tự ti, ngại giao tiếp, rụt rè, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, công việc, học tập.
• Một số biến chứng, tác hại khác mà lác mắt có thể gây ra như: Hạn chế liếc mắt, rung giật nhãn cầu, lệch đầu vẹo cổ…

Theo thống kê, nước ta có khoảng 2 đến 4% dân số bị lác, khoảng 70% số người lác mắt đi kèm các tật khúc xạ khác như cận thị, viễn thị… tiềm ẩn nguy cơ nhược thị cao. Vì vậy khi phát hiện các biểu hiện bất thường ở mắt trẻ, nghi ngờ bị lác, cha mẹ hãy đưa con đến các cơ sở y tế chuyên nhãn khoa, khám mắt cho bé giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác để có hướng can thiệp, trị bệnh phù hợp.

Lác mắt được phân loại như nào?

Mắt lác có thể được phân loại theo hướng lệch, cơ vận nhãn bị ảnh hưởng hoặc tình trạng đặc trưng ở mắt. Cụ thể:

Phân loại theo hướng lệch

Tùy vào cơ vận nhãn bị ảnh hưởng, chuyên gia thường phân mắt lác thành bốn loại như sau:

• Lác trong: Mắt bị lệch vào trong.
• Lác ngoài: Mắt bị lệch ra ngoài.
• Lác trên: Mắt bị lệch lên trên.
• Lác dưới: Mắt bị lệch xuống dưới.

Phân loại theo điều kiện cụ thể

Tùy vào tình trạng, đặc trưng, mắt lác có thể phân làm hai loại là:

• Lác cơ năng (lác đồng hành): Phân loại này thường gặp ở trẻ em với tình trạng đặc trưng là mắt bị lác luôn di chuyển cùng hướng với mắt lành, hay nói cách khác là có cùng biên độ hoặc mức độ lệch ở mọi hướng nhìn.
• Lác liệt (lác bất đồng hành): Phân loại này phổ biến ở người lớn với tình trạng đặc trưng là cơ vận nhãn bị liệt khiến những vận động của nhãn cầu bị hạn chế.

Lác mắt có thể gặp phải ở một hoặc cả hai mắt. Theo thời gian, mắt bị lác dần yếu đi và nếu không được can thiệp kịp thời sẽ mất dần thị lực do não bộ chỉ sử dụng các tín hiệu được truyền tới từ mắt khỏe và bỏ qua mắt bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh mắt lác

Tình trạng mắt lác xuất hiện khi sáu cơ xung quanh mắt không phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng. Đa phần nguyên nhân được lý giải do thương tổn ở dây thần kinh thị giác, trung khu thần kinh thị giác hoặc do những thương tổn tại cơ vận nhãn. Vấn đề tại mắt này thường được lý giải do:

• Bẩm sinh, di truyền, tiền sử gia đình có người thân gặp phải các rối loạn thị lực, đặc biệt là bố mẹ thì đứa trẻ sinh ra sẽ có nguy cơ cao.
• Liệt cơ vận nhãn do bẩm sinh hoặc do mắc phải.
• Biến chứng của tật khúc xạ cận thị hay viễn thị.
• Biến chứng của các chấn thương vùng quanh mắt.
• Do trẻ có vấn đề ở não như: Bại não, Down, Não úng thủy…
• Trẻ sinh non, thiếu tháng, nhẹ cân.
• Nhiễm trùng ở mắt.
• Biến chứng sau phẫu thuật các bệnh lý khác ở mắt…
• Biến chứng của các bệnh lý ở mắt khác như: Đục thủy tinh thể, sẹo giác mạc, sụp mí…

Dấu hiệu nhận biết người mắt lác

Triệu chứng điển hình của tình trạng mắt lác là quan sát thấy hai mắt bị lệch. Bạn có thể tự soi gương hoặc nhờ người xung quanh quan sát hộ. Mắt lệch thường đi kèm với một số dấu hiệu như:

• Thường xuyên mỏi mắt, nhức mắt, khả năng tập trung kém.
• Thị lực hai bên mắt không đều, mắt lé thường có thị lực kém hơn mắt bình thường.
• Khi quan sát sự vật, người mắt lác thường phải nghiêng đầu, nheo mắt giúp nhìn rõ hơn, thích nghi với tình trạng lé.
• Lác mắt khiến người bệnh đi lại hay bị vấp té, hậu đậu, làm việc thường không chính xác.
• Hiện tượng song thị có thể xuất hiện ở những người đã có chức năng thị giác hoàn thiện nhưng bị lác đột ngột.

Lưu ý: Các biểu hiện chủ quan trên chỉ phát hiện được ở những bệnh nhân bị lác mắt thông thường, trường hợp bị lác ẩn cần khám mắt bởi bác sĩ chuyên nhãn khoa mới có thể phát hiện được.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường chưa tự nhận biết được vấn đề thị giác của bản thân, cha mẹ có thể nhận biết tình trạng của con thông qua một số dấu hiệu mắt lác đặc trưng như:

• Bé hay nheo mắt khi nhìn sự vật hoặc phải liếc mắt mới nhìn được vật thể ở ngay trước mắt.
• Đứng đối diện và nhìn vào mắt trẻ, nếu thấy hai mắt của bé có biểu hiện nhìn bạn không đối xứng thì có khả năng là bé đã bị lác.
• Đưa trẻ món đồ chơi yêu thích, quan sát cách nhìn chăm chú của con vào món đồ chơi đó xem mắt trẻ có bị lệch sang một bên không.
• Dùng tay che bớt một bên mắt trẻ và làm tương tự với bên còn lại, để ý xem khi bạn bỏ tay ra, con ngươi của bé có di chuyển bình thường hay không….

Nếu nghi ngờ hay phát hiện các dấu hiệu trẻ bị lác mắt, cha mẹ hãy đưa con đi khám sớm, can thiệp y tế càng sớm, cơ hội khỏi bệnh của trẻ càng cao. Can thiệp trị lác cho trẻ trước 3 tuổi, tỉ lệ thành công tới 92%, giai đoạn 6 đến 8 tuổi, tỷ lệ thành công chỉ còn 62%. Càng để lâu, mắt trẻ thành tật, khả năng hồi phục càng kém.

Lác mắt có chữa được không?

Y học chưa công nhận phương pháp nào có thể giúp điều trị dứt điểm lác mắt. Mục đích can thiệp y tế ở trẻ em giúp trẻ bảo toàn chức năng hợp thị của hai mắt, phòng tránh nguy cơ mất thị lực hoàn toàn cho trẻ, còn ở người trưởng thành, chỉnh lé chỉ giúp đáp ứng mục đích thẩm mỹ. Một số trường hợp bị lác cấp, can thiệp giúp phục hồi chức năng hợp thị.

Tùy vào từng loại lác mắt người bệnh gặp phải, độ tuổi phát hiện sẽ có những hướng can thiệp y tế khác nhau. Cụ thể:

• Đeo kính: Thường được chỉ định cho trẻ nhỏ và trẻ đi học. Kính giúp mắt nhìn thẳng, thường áp dụng cho các trường hợp bị lé do quy tụ điều tiết hoặc đi kèm với tật khúc xạ khác. Sử dụng kính thuốc cho trẻ và kết hợp đồng thời với khám mắt định kỳ từ 3 đến 6 tháng/lần giúp bảo toàn chức năng hợp thị hai mắt, phòng tránh suy giảm thị lực.
• Phục hồi chức năng hợp thị: Áp dụng cho các trường hợp bị lác cấp, lác không liên tục và góc nhỏ. Lúc này cần thực hiện một số bài luyện tập ở mắt để phục hồi chức năng hợp thị cho mắt bị lác như tập quy tụ, tập liếc sang hướng ngược lại giúp mắt nhìn chính xác vào vật, tập trên máy chỉnh quang giúp hợp thị hai mắt.
• Tiêm thuốc Botulinum toxin: Thường được áp dụng cho các trường hợp bị lé thứ phát ở người lớn do bị liệt cơ vận nhãn trong thời gian chờ đợi phẫu thuật. Tiêm thuốc giúp bệnh nhân giải quyết tạm thời tình trạng song thị ở mắt.
• Phẫu thuật chỉnh lác: Được áp dụng cho người trưởng thành, làm mắt lác với mục đích khắc phục vấn đề về thẩm mỹ, khôi phục diện mạo bình thường. Ngoài ra, ở trẻ bị lác dai dẳng, phẫu thuật sớm giúp trẻ cải thiện cơ hội phục hồi hoặc giúp tăng cường thị lực cho hai mắt.

Lác mắt càng được chẩn đoán sớm, khả năng phục hồi thị lực cho mắt càng cao. Vì vậy, nếu phát hiện trẻ có các biểu hiện nhìn lệch, mắt hiếng, nghiêng đầu hay quay đầu khi nhìn… cần đưa bé đi khám mắt để được chẩn đoán, có phương pháp can thiệp phù hợp.

Trị mắt lác ở trẻ cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và bệnh viện trong các bước can thiệp y khoa. Đặc biệt là quá trình tập nhược thị cho trẻ, gia đình cần kiên trì, thực hiện theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Tóm lại, bài viết trên đây đã tổng hợp cho bạn đọc các thông tin liên quan đến bệnh mắt lác cũng như hướng xử lý y tế phù hợp. Mắt lác nếu được can thiệp, trị liệu càng sớm, thị lực càng được giữ gìn tốt. Hãy liên lạc ngay với chúng tôi nếu bạn còn thắc mắc cần được tư vấn, giải đáp thêm nhé!