Thiếu vitamin A và bệnh khô mắt ở trẻ em, những điều bố mẹ cần biết

---

Trẻ em bị bệnh khô mắt do thiếu Vitamin A

Bệnh khô mắt ở trẻ em phần lớn đều do thiếu hụt vitamin A gây ra và đây là một biểu hiện sớm, đặc hiệu ở mắt cảnh báo bệnh lý toàn thân khác. Tuỳ vào mức độ thiếu hụt của loại vitamin này khiến biểu hiện khô mắt diễn biến phức tạp ở mắt trẻ với nhiều cấp độ khác nhau gồm những tổn thương khô kết mạc ở giai đoạn nhẹ, khô giác mạc hay cả ở võng mạc trong giai đoạn nặng hơn.

Vitamin A tham gia vào quá trình biệt hoá các tổ chức biểu mô ở nhiều cơ quan trên cơ thể như ở: Da, khí quản, ruột non… Khi cơ thể không được cung cấp đủ vitamin A sẽ khiến việc sản xuất các niêm dịch bị giảm làm cho niêm mạc bị khô và sừng hoá. Và ở mắt, các biểu mô kết mạc, giác mạc hay tuyến lệ sẽ bị sừng hoá theo dẫn đến bệnh lý khô mắt.

Vitamin A vốn là dưỡng chất cần thiết đối với mắt, giúp gìn giữ đôi mắt sáng khoẻ đẹp, tăng cường sức khoẻ cho niêm mạc cùng giác mạc mắt. Vitamin A khi đi vào cơ thể sẽ kết hợp với một loại protein chuyên dụng khác để cấu thành Rhodopsin là một dưỡng chất quan trọng ở mắt. Rhodopsin giúp cho mắt nhìn tốt hơn trong điều kiện thiếu ánh sáng. Vì vậy thiếu hụt vitamin A sẽ gây ra biểu hiện sớm ở mắt trẻ là giảm dần khả năng thích nghi với bóng tối.

Vitamin A tham gia trực tiếp vào quá trình tăng trưởng trong cơ thể bé. Thiếu hụt vitamin A sẽ khiến cho trẻ ăn kém và chậm lớn. Ngoài ra, vitamin A còn tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch của cơ thể. Thiếu hụt vitamin A khiến suy giảm hệ miễn dịch ở trẻ, vi khuẩn dễ tấn công vào cơ thể và cả mắt gây ra các bệnh nhiễm khuẩn nguy hại cho sức khoẻ của con.

Diễn biến khô mắt do thiếu vitamin A ở trẻ em như nào?

Tuỳ vào mức độ thiếu hụt vitamin A ở trẻ sẽ gây ra những biến đổi phức tạp với tình trạng khô mắt ở trẻ. Cụ thể:

• Thiếu hụt vitamin A cấp độ nhẹ: Gây khô kết mạc ở mắt trẻ.
• Thiếu hụt vitamin A cấp độ nặng: Gây khô giác mạc ở mắt .
• Thiếu hụt vitamin A trầm trọng: Sẽ gây khô, nhuyễn giác mạc, là biến chứng nặng nề nhất ở mắt, hậu quả cuối cùng là mù loà vĩnh viễn.

Một số bệnh lý toàn thân khác thường đi kèm với biểu hiện khô mắt do thiếu vitamin A ở trẻ như: Các bệnh lý về hô hấp, tiêu chảy, sởi…

Theo thống kê, trên thế giới hiện nay có khoảng 500.000 trẻ em bị mù hàng năm và có tới 40 triệu trẻ em toàn cầu bị thiếu hụt vitamin A ở mức vừa và nhẹ. Còn tại VIệt Nam ta, theo thống kê mới nhất từ cộng đồng có 0,7% trẻ em mắc bệnh khô mắt do thiếu hụt vitamin A, cụ thể có đến 70 nghìn trẻ em có những biểu hiện đặc trưng của thiếu vitamin A. Số trẻ em bị mù do nguyên nhân này đã lên đến con số 4400.

Dấu hiệu nhận biết trẻ khô mắt do thiếu vitamin A

Khi cơ thể trẻ không được cung cấp đủ vitamin A sẽ xuất hiện những biểu hiện sớm và đặc trưng của bệnh khô mắt, đa phần theo một trình tự như sau:

• Quáng gà: Đây là dấu hiệu nhận biết sớm nhất tại mắt do bị thiếu vitamin A. Cơ thể thiếu hụt dưỡng chất này khiến các tế bào hình que của võng mạc cũng bị giảm cung cấp vitamin A khiến cho võng mạc của trẻ giảm dần khả năng thích nghi trong bóng tối. Khi trời chập choạng tối tầm nhìn của trẻ cũng sẽ suy giảm nghiêm trọng, bé dễ bị vấp ngã, không nhìn rõ đường phải lần mò theo tường, không nhận biết được người quen trong điều kiện thiếu sáng.
• Khô kết mạc: Khi màng mỏng, trong suốt, che phủ toàn bộ bề mặt của nhãn cầu này bị khô, không còn ở trạng thái bóng ướt như bình thường. Quan sát kỹ sẽ thấy kết mạc dày lên, có nếp nhăn, thường sẽ bị đổi sang màu xám nhạt, vàng nhạt hay màu nâu sẫm.
• Vệt Bitot: Đây là những vệt trắng, bóng, thường xuất hiện trên kết mạc và có hình tam giác nhỏ. Dấu hiệu này xuất hiện do biểu mô kết mạc bị dày lên, theo thời gian sẽ bị bong vẩy ở cả 2 phía của mắt và thường phổ biến hơn ở phía thái dương.
• Khô giác mạc: Quan sát kỹ sẽ thấy mắt mất đi bóng sáng do giác mạc bị khô. Lúc này, nhìn vào giác mạc mắt trẻ sẽ thấy bị mờ đục như có màn sương che phủ, Thông thường sẽ bắt đầu từ phần dưới của giác mạc.

Ngoài ra, một số biểu hiện toàn thân khác giúp cha mẹ nhận biết bé đang bị thiếu hụt vitamin A như: Trẻ thường xuyên ở trong trạng thái mệt mỏi, ăn kém, chậm lên cân, sờ da luôn thấy khô rát, tóc dễ gãy, dụng do bị khô. Trẻ thường có sức đề kháng kém nên dễ bị vi khuẩn tấn công gây nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu chảy, rối loạn đường tiêu hoá…

Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường trên ở mắt bé, bạn cần cho con đi khám mắt ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Thiếu hụt vitamin A nếu không được phát hiện và khắc phục sớm, khô mắt sẽ để lại nhiều biến chứng nguy hiểm như: Loét giác mạc, sẹo giác mạc,… hậu quả sau cùng gây mù loà vĩnh viễn.

Trẻ em bị thiếu hụt vitamin A gây khô mắt do đâu?

Có rất nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị thiếu hụt vitamin A. Dưới đây là 3 nhóm nguyên nhân chính thường dẫn đến tình trạng này ở trẻ.

1. Do chế độ ăn uống

Thiếu hụt vitamin A xảy ra khi trong chế độ ăn của trẻ hàng ngày lạm dụng quá nhiều bột gạo nhưng lại không có dầu mỡ. Hoặc do cha mẹ nuôi con theo kiểu nhân tạo, chỉ chuyên sử dụng loại sữa bò tách bơ cho con khiến cơ thể không được cung cấp đủ dưỡng chất quan trọng này. Ngoài ra, trẻ ăn ít rau củ quả, trong thực đơn ít nhóm thức ăn động vật có chứa nhiều vitamin A.

2. Do các bệnh toàn thân khác

Ở những trẻ hấp thụ kém, mắc bệnh tiêu chảy kéo dài khiến cơ thể mất nước, thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết trong đó có vitamin A. Trẻ có tiền sử bệnh lý suy gan hay tắc mật, trẻ bị các bệnh nhiễm khuẩn khác như sở, lỵ… kéo dài gây thiếu vitamin A.

Ngoài ra, ở những trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, cơ thể cũng bị thiếu hụt loại dưỡng chất này. Theo thống kê tại nước ta có khoảng 25,5% bệnh nhân suy dinh dưỡng có biểu hiện thiếu hụt vitamin A. trong đó con số bị mù do thiếu vitamin A lên đến 9,1%.

3. Do không đáp ứng đủ nhu cầu

Sở dĩ trẻ em là đối tượng dễ bị thiếu hụt vitamin A trong cơ thể do nhu cầu ở trẻ về loại vitamin này thường cao hơn gấp 5 – 6 lần so với người trưởng thành. Vì vậy nguy cơ sẽ càng cao hơn nữa ở những trẻ được nuôi theo kiểu nhân tạo, trẻ hấp thụ kém, suy dinh dưỡng và ở những trẻ gặp phải các bệnh nhiễm khuẩn.

Điều trị thiếu Vitamin A và bệnh khô mắt ở trẻ em

Bổ sung vitamin A thường được chỉ định cho tất cả trẻ em bị khô mắt hay trẻ đang bị suy dinh dưỡng nặng. Cùng với chỉ định bổ sung vitamin A, trẻ sẽ được kết hợp điều trị các tổn thương tại mắt như loét giác mạc, sẹo giác mạc… cùng các bệnh lý toàn thân, bệnh nhiễm trùng khác. Cụ thể:

• Đường uống: Ngay sau khi trẻ được chẩn đoán thiếu hụt vitamin A sẽ được chỉ định uống vitamin A 200.000 đv x 1 viên. Với trẻ dưới 1 tuổi, liều dùng sẽ giảm một nửa. Uống đúng theo liều lượng và thời gian bác sĩ chỉ định
• Đường tiêm bắp sâu: Chỉ định điều trị với những trẻ hay bị nôn, trớ, mắc các bệnh lý toàn thân như gan, mật, tiêu chảy kéo dài… Liều tiêm bắp này sẽ bằng 1/2 liều uống.
• Nhỏ thuốc tại mắt: Với tình trạng khô mắt do thiếu vitamin A ở trẻ thường được chỉ định nhỏ dung dịch colramphenicol 0,4% hoặc nhỏ trực tiếp vitamin A tan trong nước từ 2 – 3 lần/ngày.

Phòng tránh thiếu vitamin A gây khô mắt ở trẻ

Bạn hoàn toàn có thể phòng tránh thiếu hụt vitamin A bằng việc thiết lập chế độ ăn uống cung cấp đủ dưỡng chất hàng ngày cho cả mẹ và con.

• Với mẹ: Ăn nhiều thức ăn giàu vitamin A ngay từ khi có thai và trong giai đoạn cho con bú.
• Với con: Nên cho bé bú sớm, ngay sau sinh từ 30 phút đến 1 tiếng. Tốt nhất nên cho bé bú mẹ hoàn toàn trong 4 – 6 tháng đầu và bú mẹ kéo dài đến 18 – 24 tháng. Bổ sung các loại thức ăn giàu vitamin A cho bé từ 6 tháng trở lên. Các thực phẩm cung cấp nhiều dưỡng chất này như: Trứng gà, thịt, cá, gan động vật, rau ngót, rau dền, cà rốt, đu đủ, xoài…
• Bổ sung vitamin A định kỳ theo tuổi con: Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi cần được bổ sung 100.000 đơn vị quốc tế UI, một năm 2 lần. Với trẻ lớn hơn, từ 1 – 3 tuổi cần được bổ sung 200.000 đơn vị quốc tế UI 2 lần mỗi năm.

Ngoài ra, bạn cần cho con tham gia đầy đủ chương trình tiêm chủng hàng năm. Có biện pháp điều trị sớm và tích cực với các bệnh lý toàn thân, phòng ngừa suy dinh dưỡng cho trẻ là cách tốt nhất bảo vệ con tránh khỏi thiếu hụt vitamin A gây bệnh khô mắt ở trẻ cùng nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Thiết lập thói quen khám mắt định kỳ cho bé hàng năm từ 1 – 2 lần để bảo vệ đôi mắt sáng, khoẻ đẹp cho con cũng như tầm soát sớm các bệnh ở mắt để có phương pháp điều trị sớm, ngăn chặn biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến thị lực của trẻ.

Tóm lại thiếu vitamin A và bệnh khô mắt ở trẻ em có mối liên quan mật thiết với nhau. Cha mẹ cần biết được nguy cơ tiềm ẩn của tình trạng này để kịp thời bổ sung dưỡng chất cần thiết cho con, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm cho đôi mắt cũng như sức khoẻ toàn thân của trẻ. Hãy chia sẻ bài viết rộng rãi với mọi người để cùng có thêm nhiều thông tin hữu ích bạn nhé!